banner wronki

Włodzimierz Bilan

Polak, katolik, narodowiec

Włodzimierz Bilan, harcerz, dziennikarz, adwokat, delegat MSW rządu RP na wychodźstwie, jeden z wybitnych działaczy obozu narodowego, zmarł w więzieniu wronieckim. Urodził się 23 grudnia 1903 r. w Przemyślu. Był najstarszym z dziewięciorga dzieci Michała, sierżanta armii austro-węgierskiej. Należał do harcerstwa oraz Organizacji Młodzieży Narodowej i Związku Młodzieży Filareckiej. W listopadzie 1918 r. uczestniczył w obronie Przemyśla (za co został odznaczony „Gwiazdą Przemyśla”), a w czasie wojny polsko-bolszewickiej w 1920 r. pełnił służbę wartowniczą na terenie miasta w ramach Obywatelskiej Legii Ochotniczej. W 1923 r. należał do inicjatorów akcji uczczenia pamięci „Przemyskich Orląt” poległych podczas walk z Ukraińcami w Przemyślu oraz w bitwie pod Niżankowicami.

Międzywojnie

Włodzimierz Bilan w 1932 r. ukończył studia na wydziale prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Jeszcze przedtem rozwinął aktywną działalność w strukturach ruchu narodowego: Młodzieży Wszechpolskiej i Związku Ludowo-Narodowego, a od 1928 r. Stronnictwa Narodowego. W październiku 1926 r. był jednym z inicjatorów powołania w Przemyślu Zrzeszenia Młodzieży Narodowej, na bazie którego utworzony został następnie przemyski okręg Ruchu Młodych Obozu Wielkiej Polski. Od końca marca 1928 r. W. Bilan był przewodniczącym ZMN, kierując jednocześnie okręgowym komitetem RM. W listopadzie tego roku objął również funkcję redaktora naczelnego tygodnika „Ziemia Przemyska”, którym kierował do września 1939 r. Opozycyjne wobec władz sanacyjnych oblicze ideowe „Ziemi Przemyskiej” powodowało częste ingerencje cenzury i konfiskaty.

Po rozwiązaniu organizacji Obóz Wielkiej Polski przez ministra spraw wewnętrznych płka Bronisława Pierackiego 28 marca 1933 r. Włodzimierz Bilan wraz z kilkunastoma młodymi przemyskimi narodowcami został wówczas na ponad dwa tygodnie aresztowany. Nadal działał jednak politycznie, w kwietniu 1934 r. stanął na czele Podokręgu Przemyskiego Stronnictwa Narodowego, którym kierował do września 1939 r.

Pod butem Niemców

Bilan po zajęciu Przemyśla przez Niemców został aresztowany i przez kilka tygodni był więziony na Zamku w Rzeszowie. Po zwolnieniu z więzienia wraz z innymi przemyskimi narodowcami zorganizował siatkę przerzutów granicznych przez Karpaty na Węgry. Jednak już po pierwszej połowie stycznia 1940 r. została ona rozbita przez gestapo. Wśród ponad 20 aresztowanych wówczas osób była żona Bilana Michalina oraz czterech jego braci (Aleksander, Tadeusz, Mieczysław i Bolesław). Żonę wkrótce zwolniono z uwagi na zaawansowaną ciążę, a bracia po wielomiesięcznym śledztwie zostali wywiezieni do KL Auschwitz. Sam Włodzimierz Bilan uniknął aresztowania, gdyż nie było go wówczas w Przemyślu. Od tej pory był poszukiwany przez gestapo. Po nieudanych próbach przedostania się na Węgry, od kwietnia 1940 r. do końca okupacji pod nazwiskiem Słodkiewicz ukrywał się w Miechowie. Utrzymywał tam kontakty z działaczami narodowymi, nie angażował się jednak bliżej w działalność konspiracyjną. Jednym z powodów był rozłam, do jakiego w lipcu 1942 r. doszło w SN w związku ze scaleniem NOW z AK.

Mieszkając w Miechowie, Bilan napisał szkic historyczno-wspomnieniowy U źródeł wrześniowej katastrofy oraz opracowanie dokumentujące zbrodnie niemieckie na narodzie polskim, które w 1945 r. próbował bezskutecznie wydać drukiem.

Pod butem komunistów

Wiosną 1945 r. zamieszkał w Krakowie. W końcu kwietnia skontaktował się z nim ks. Jan Stępień ps. „Dr Jan”, stojący na czele Centralnego Wydziału Propagandy Zarządu Głównego SN, proponując mu funkcję kierownika działu prasowego w CWP. Bilan zgodził się i od końca maja 1945 r. do połowy czerwca 1946 r. redagował „Centralny Biuletyn Wewnętrzny”, powielany dwutygodnik przeznaczony dla członków ZG SN.

Nazwisko księdza profesora Stępnia, byłego więźnia Wronek (któremu udało się przeżyć) znajdziecie bez trudu w „Powrocie do Wronek”.

W grudniu 1945 r. Włodzimierz Bilan spotkał się kilkakrotnie w Krakowie i Katowicach z Edwardem Sojką ps. „Majewski”, przybyłym z Londynu wysłannikiem prezesa SN Tadeusza Bieleckiego. Oprócz reorganizacji władz Stronnictwa w kraju, celem misji Sojki było powołanie sieci delegatur MSW rządu RP na wychodźstwie, które miały zapewnić przepływ informacji między władzami RP w Londynie a krajem oraz udzielić wsparcia finansowego działaczom podziemia i ich rodzinom. Bilan zgodził się objąć stanowisko delegata rządu na województwo wrocławskie. W organizację delegatury dolnośląskiej zaangażował się aktywniej po rezygnacji z pracy w CWP w połowie czerwca 1946 r. Jego współpracownikami, którzy opracowywali dla niego raporty dotyczące życia politycznego, gospodarczego i kulturalnego na Dolnym Śląsku, byli: Michał Więckowski ps. „Pyra”, dr Franciszek Kącki ps. „Jeleń” (kierownik komórki wydawniczej), ks. Jan Stępień (zastępca delegata), Jan Kornecki ps. „Chłopecki” oraz w mniejszym stopniu prof. Karol Stojanowski. Funkcję łączniczki pełniła Maria Zwolińska „Wanda”. Otrzymywane raporty Włodzimierz Bilan przekazywał delegatowi rządu na województwo krakowskie Mieczysławowi Pszonowi ps. „Szyszka”.

Aresztowanie

Wieczorem 1 XII 1946 r. Włodzimierz Bilan został aresztowany przed swym mieszkaniem w Krakowie przy ul. Kordeckiego 3 przez funkcjonariuszy UB z Warszawy. W końcu grudnia przewieziono go do więzienia na Mokotowie. Po prawie rocznym śledztwie zasiadł wraz z ks. J. Stępniem, J. Korneckim i F. Kąckim na ławie oskarżonych przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Warszawie. Wyrokiem tego sądu 29 listopada 1947 r. został skazany na karę śmierci, utratę na zawsze praw publicznych i obywatelskich praw honorowych oraz przepadek mienia. Prezydent Bierut skorzystał jednak z prawa łaski i – najprawdopodobniej dzięki interwencji Stanisława Grabskiego – zamienił Bilanowi karę śmierci na dożywotnie więzienie.

Zmarł w szpitalu więziennym we Wronkach 21 kwietnia 1951 r. – według oficjalnej wersji, przyczyną śmierci był rak żołądka. Został pochowany na miejscowym cmentarzu. Władze komunistyczne nie pozwoliły wziąć udziału w pogrzebie najbliższej rodzinie – żonie i dwóm synom.

[Na podstawie publikacji: Krzysztof Kaczmarski, Za katolicką Polskę – Włodzimierz Bilan (1903 – 1951), „Polonia Christiana” 2008, nr 5, s. 85-87]

DO GÓRY

Strona korzysta z plików cookies w celu realizacji usług. Możesz określić warunki przechowywania lub dostępu do plików cookies klikając przycisk Ustawienia. Aby dowiedzieć się więcej zachęcamy do zapoznania się z Polityką Cookies oraz Polityką Prywatności.

Ustawienia

Szanujemy Twoją prywatność. Możesz zmienić ustawienia cookies lub zaakceptować je wszystkie. W dowolnym momencie możesz dokonać zmiany swoich ustawień.

Niezbędne pliki cookies służą do prawidłowego funkcjonowania strony internetowej i umożliwiają Ci komfortowe korzystanie z oferowanych przez nas usług.

Pliki cookies odpowiadają na podejmowane przez Ciebie działania w celu m.in. dostosowania Twoich ustawień preferencji prywatności, logowania czy wypełniania formularzy. Dzięki plikom cookies strona, z której korzystasz, może działać bez zakłóceń.

Więcej

Tego typu pliki cookies umożliwiają stronie internetowej zapamiętanie wprowadzonych przez Ciebie ustawień oraz personalizację określonych funkcjonalności czy prezentowanych treści.

Dzięki tym plikom cookies możemy zapewnić Ci większy komfort korzystania z funkcjonalności naszej strony poprzez dopasowanie jej do Twoich indywidualnych preferencji. Wyrażenie zgody na funkcjonalne i personalizacyjne pliki cookies gwarantuje dostępność większej ilości funkcji na stronie.

Więcej

Analityczne pliki cookies pomagają nam rozwijać się i dostosowywać do Twoich potrzeb.

Cookies analityczne pozwalają na uzyskanie informacji w zakresie wykorzystywania witryny internetowej, miejsca oraz częstotliwości, z jaką odwiedzane są nasze serwisy www. Dane pozwalają nam na ocenę naszych serwisów internetowych pod względem ich popularności wśród użytkowników. Zgromadzone informacje są przetwarzane w formie zanonimizowanej. Wyrażenie zgody na analityczne pliki cookies gwarantuje dostępność wszystkich funkcjonalności.

Więcej

Dzięki reklamowym plikom cookies prezentujemy Ci najciekawsze informacje i aktualności na stronach naszych partnerów.

Promocyjne pliki cookies służą do prezentowania Ci naszych komunikatów na podstawie analizy Twoich upodobań oraz Twoich zwyczajów dotyczących przeglądanej witryny internetowej. Treści promocyjne mogą pojawić się na stronach podmiotów trzecich lub firm będących naszymi partnerami oraz innych dostawców usług. Firmy te działają w charakterze pośredników prezentujących nasze treści w postaci wiadomości, ofert, komunikatów mediów społecznościowych.

Więcej
Twoja przeglądarka blokuje powiadomienia. Kliknij Bezpieczna (Secure) i kliknij Zezwalaj
Dziękujemy, teraz zawsze będziesz na bieżąco!
Przeglądasz tę stronę w trybie offline.
Przeglądasz tę stronę w trybie online.