Zarządzanie kryzysowe

W dniu 22 sierpnia 2007 r. weszła w życie ustawa z dnia 26 kwietnia 2007 r. o zarządzaniu kryzysowym (Dz.U. z 2007 r. Nr 89, poz. 590), nowelizowana w 2019 roku (t.j. Dz.U. z 2019 r., poz. 1398). Rozwiązania przyjęte w ustawie o zarządzaniu kryzysowym mają pomóc
w przygotowaniu do przeciwdziałania skutkom zdarzeń o znacznych rozmiarach, z którymi nie mogą skutecznie radzić sobie pojedyncze podmioty i służby, a wymagane jest działanie skoordynowane.

Podstawowe zagadnienia, które reguluje ustawa, to:

• organy właściwe w sprawach zarządzania kryzysowego,
• zadania organów administracji rządowej i samorządowej w sprawach zarządzania kryzysowego,
• zasady działania w dziedzinie zarządzania kryzysowego,
• zasady finansowania zadań zarządzania kryzysowego.

W ustawie zostały sformułowane pojęcia i definicje nie istniejące do tej pory w polskim prawie. Należą do nich:

Zarządzanie kryzysowe – to działalność organów administracji publicznej będąca element kierowania bezpieczeństwem narodowym, która polega na:

• zapobieganiu sytuacjom kryzysowym,
• przygotowaniu do przejmowania nad nimi kontroli w drodze zaplanowanych działań,
• reagowaniu w przypadku wystąpienia sytuacji kryzysowych,
• odtwarzaniu infrastruktury lub przywracaniu jej pierwotnego charakteru.

Definicja ta potwierdza istnienie czterech faz zarządzania kryzysowego, do których należy:

Faza zapobiegania – polegająca na realizacji przedsięwzięć mających na celu zredukowanie prawdopodobieństwa lub całkowite wykluczenie możliwości wystąpienia sytuacji kryzysowych albo w znacznym stopniu ograniczających ich skutki. Identyfikacji zagrożeń, przygotowaniu procedur działania w sytuacjach kryzysowych oraz zarządzanie, organizowanie i prowadzenie szkoleń, ćwiczeń i treningów z zakresu reagowania kryzysowego.

Faza przygotowania – polegająca na podejmowaniu działań planistycznych, na wszystkich szczeblach administracji, dotyczących sposobów reagowania na czas wystąpienia różnego rodzaju sytuacji kryzysowych, umożliwiających wpływ na ich przebieg w celu zmniejszenia negatywnych skutków tych zdarzeń. Faza ta obejmuje również działania mające na celu powiększenie zasobów sił i środków niezbędnych do efektywnego reagowania na potencjalne zagrożenia. Informowanie ludności cywilnej o zagrożeniach.

Faza reagowania – polegająca na podejmowaniu działań w celu udzielania pomocy poszkodowanym, zahamowania rozwoju występujących zagrożeń oraz ograniczenia strat i zniszczeń.

Faza odbudowy – polegająca na realizacji zadań mających na celu przywrócenie zdolności reagowania, odbudowę zapasów służb ratowniczych oraz odtwarzanie kluczowej dla funkcjonowania danego obszaru infrastruktury energetycznej, paliwowej, telekomunikacyjnej, transportowej oraz funkcjonowania innych ważnych usług, np. dostarczania wody.

Te cztery fazy zarządzania kryzysowego łączą się i tworzą tzw. „łańcuch bezpieczeństwa”

Sytuacja kryzysowa – to sytuacja wpływająca negatywnie na poziom bezpieczeństwa ludzi, mienia w znacznych rozmiarach lub środowiska, wywołującą znaczne ograniczenia w działaniu właściwych organów administracji publicznej ze względu na nieadekwatność posiadanych sił i środków.

Infrastruktura krytyczna – to systemy oraz wchodzące w ich skład, powiązane ze sobą funkcjonalnie obiekty, w tym obiekty budowlane, urządzenia, instalacje, usługi kluczowe dla bezpieczeństwa państwa i jego obywateli oraz służące zapewnieniu sprawnego funkcjonowania organów administracji publicznej, a także instytucji i przedsiębiorców. Infrastruktura krytyczna obejmuje systemy:

• zaopatrzenia w energię i paliwa,
• łączności i sieci teleinformatycznych,
• finansowe,
• zaopatrzenia w żywność i wodę,
• ochrony zdrowia,
• transportowe i komunikacyjne,
• ratownicze,
• zapewniające ciągłość działania administracji publicznej,
• produkcji, składowania, przechowywania i stosowania substancji chemicznych i promieniotwórczych, w tym rurociągi substancji niebezpiecznych.

Ochrona infrastruktury krytycznej – to zespół przedsięwzięć zmierzających do zapewnienia funkcjonalności, ciągłości działań i integralności infrastruktury krytycznej w celu zapobiegania zagrożeniom oraz szybkiego odtworzenia infrastruktury krytycznej na wypadek awarii, ataków oraz innych zdarzeń zakłócających jej prawidłowe funkcjonowanie.

Planowanie cywilne - całokształt przedsięwzięć organizacyjnych, polegających na opracowywaniu planów, w tym planów reagowania kryzysowego i programów mających na celu optymalne przygotowanie administracji publicznej do zarządzania kryzysowego oraz wykorzystanie dostępnych sił i środków w sytuacjach kryzysowych. Planowanie w zakresie wspierania Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej do realizacji zadań z zakresu zarządzania kryzysowego.

Zarządzanie kryzysowe na poziomie gminy

Organem właściwym w sprawach zarządzania kryzysowego na terenie gminy jest burmistrz. Do zadań burmistrza w sprawach zarządzania kryzysowego należy kierowanie działaniami związanymi z monitorowaniem, planowaniem, reagowaniem i usuwaniem skutków zagrożeń na terenie gminy oraz realizacja zadań z zakresu planowania cywilnego. Wśród zadań z planowania cywilnego do obowiązków burmistrza należeć będzie realizacja zaleceń do gminnego planu reagowania kryzysowego oraz opracowywanie i przedkładanie staroście do zatwierdzenia gminnego planu reagowania kryzysowego. Burmistrz na terenie gminy jest również organem właściwym do zarządzania, organizowania i prowadzenia szkoleń, ćwiczeń i treningów z zakresu reagowania na potencjalne zagrożenia oraz wykonywania przedsięwzięć wynikających z planu operacyjnego funkcjonowania gminy.

Wśród kompetencji burmistrza można również wyróżnić przeciwdziałanie skutkom zdarzeń o charakterze terrorystycznym oraz zadania z zakresu ochrony infrastruktury krytycznej. Swoje zadania burmistrz wykonuje przy pomocy komórki organizacyjnej urzędu gminy właściwej w sprawach zarządzania kryzysowego. Organem pomocniczym burmistrza w zarządzaniu kryzysowym jest również Gminny Zespół Zarządzania Kryzysowego (GZZK). Został on powołany przez burmistrza i wykonuje on na obszarze gminy zadania związane z oceną występujących i potencjalnych zagrożeń mających wpływ na bezpieczeństwo publiczne i prognozowanie tych zagrożeń oraz przygotowuje propozycji działań i przedstawia burmistrzowi wnioski dotyczące wykonania, zmiany lub zaniechania działań ujętych w gminnym planie reagowania kryzysowego. Zespół ten przekazuje także do wiadomości publicznej informacje związane z zagrożeniami. W skład GZZK, którego pracami kieruje burmistrz, wchodzą osoby powołane spośród osób zatrudnionych w urzędzie gminy i gminnych jednostkach organizacyjnych. W razie potrzeby do pracy w zespole mogą być również zapraszane inne osoby. Na mocy ustawy burmistrz, na obszarze gminy zapewnić ma także realizację takich zadań, jak:

• całodobowe alarmowanie członków GZZK;
• pełnienie całodobowego dyżuru w celu zapewnienia przepływu informacji na potrzeby zarządzania kryzysowego;
• współdziałanie z centrami zarządzania kryzysowego organów administracji publicznej;
• współpraca z podmiotami realizującymi monitoring środowiska;
• współdziałanie z podmiotami prowadzącymi akcje ratownicze, poszukiwawcze i humanitarne;
• stały dyżur na potrzeby podwyższania gotowości obronnej państwa.

W celu realizacji powyższych zadań może zostać utworzone Gminne Centrum Zarządzania Kryzysowego.

Finansowanie zarządzania kryzysowego

Finansowanie wykonywania zadań własnych z zakresu zarządzania kryzysowego na poziomie gminnym planuje się w ramach budżetu gminy na dany rok budżetowy.

Na finansowanie zadań zleconych z zakresu administracji rządowej jednostki samorządu terytorialnego otrzymują z budżetu państwa dotacje celowe. Dotacje mogą być także przyznawane na dofinansowanie zadań własnych gminy z zakresu zarządzania kryzysowego.

W budżecie gminy jest co roku tworzona rezerwa celowa na realizację zadań własnych z zakresu zarządzania kryzysowego w wysokości nie mniejszej jak 0,5 % bieżących wydatków budżetu gminy, pomniejszonych o wydatki inwestycyjne, wydatki na wynagrodzenia i pochodne oraz wydatki na obsługę długu.